Эндокринолог – бұл эндокриндік жүйенің жұмысына байланысты ауруларды диагностикалаумен, емдеумен және алдын-алумен айналысатын дәрігер. Эндокринолог эндокриндік жүйенің ауруларынан туындаған гормоналды бұзылулармен айналысады. Бұл жүйедегі бездерге қалқанша без, қалқанша маңы безі, гипофиз, бүйрек үсті бездері, ұйқы безі, аталық бездер, аналық бездер және жүкті әйелдердегі плацента жатады. Олар қанмен бірге біздің денеміздің барлық тіндері мен мүшелеріне түсетін заттарды шығарады. Олардың рөлі гормондарды өндіру және олардың секрециясын бақылау болып табылады. Осы орайда Сауран ауданының тұрғындары үшін аталған аурудың алдын алу туралы және аудан орталығындағы арнайы маман хақында аз-кем ақпараттар ұсынып отырмыз.
Мамандардың қызмет саласы – қалқанша безінің бұзылуынан, бүйрек үсті бездерінің, гипоталамустың, гипофиздің нашар жұмыс істеуінен туындаған аурулар. Сонымен қатар, эндокринолог организмдегі көмірсулардың метаболикалық процестерінің бұзылуымен байланысты мәселелермен айналысады, бұл көбінесе артық салмақтың пайда болуын немесе оның жетіспеушілігін тудырады.
Гормоналды тепе-теңдіктің бұзылуы ең ауыр ауруларға әкелуі мүмкін (соқырлық, аяқ-қол ампутациясы, бүйрек жеткіліксіздігі салдарынан мүгедектік).
Қант диабеті – бұл ұйқы безі инсулин жеткіліксіз болған кезде немесе организм өзі шығаратын инсулинді тиімді пайдалана алмайтын жағдайларда пайда болатын созылмалы эндокриндік ауру. Өкінішке қарай, әлемде қант диабетімен ауыратын адамдар көп болғандықтан, өлім-жітім бойынша ол үшінші орында, бірінші және екінші орында – жүрек аурулары мен онкология.
Эндокринология ішкі секреция бездерінің дисфункциясымен айналысады. Бұл бұзылулар бездің тым аз немесе тым көп гормондар шығара бастауына әкеледі. Көбінесе бұзылулар ісіктердің дамуынан туындайды. Эндокринологтың рөлі гормоналды бұзылулардың себебін табу және диагностикалық сынақтарды жүргізгеннен кейін оларды емдеу болып табылады. Дегенмен, өзгерістер тек бақылауды және жиірек бақылауды қажет етеді. Бұл бұзылулардың күрделілігіне байланысты эндокринологтар көбінесе гинеколог-эндокринолог сияқты екі жақты мамандықтарға ие. Сондықтан эндокринологтардың жұмысы өте маңызды және құнды.
Умаров Диёржон Абдураззакұлы 1990 жылы Шорнақ ауылында туған, Шорнақ жалпы орта мектебін бітірген. Сосын Қожа Ахмет Ясауи атындағы ХҚТУ-де 7 жыл жалпы медицина факультетін тамамдаған. 2014 жылы Алматы қаласы ҚҰМУ университетінде 2 жыл эндокринолог мамандығы бойынша резидентураны аяқтаған. Қазіргі таңда Сауран аудандық емханасында эндокринолог болып жұмыс атқарады. Еңбек өтілі 9 жыл.
Бұл салаға өзінің қызығушылығы себеп болған, отбаында да медицина мамандығында жүрген жандар жетерлік. Қарындасы да дәрігерлік жолды таңдаған, казіргі таңда окиды. Кейіпкеріміз еш уақытта эндокринологияны таңдағанына өкінген емес. Университет қабырғасында жүрген кездерінде осы мамандықты тереңірек үйрену үшін көп кітаптар оқитын болған. Бүгінгі танда өз жұмысын ерекше ықыласпен атқарады.
Өмірлік ұстанымы: адал болу, мойнына артылған міндетті жауапкершілікпен орындап шығу, адамдамгершілікті бірінші орынға қою!
Негізінен эндокринолог көптеген ауруларды емдейді. Ең жиі кездесетіндер мыналарды қамтиды:
1. қалқанша безінің аурулары – Грейвс ауруы, Хашимото ауруы
2. қалқанша маңы бездерінің аурулары – гипотиреоз, гипертиреоз
3. гипофиз аурулары – ісіктер, акромегалия, Кушинг ауруы
4. бүйрек үсті безінің аурулары – Аддисон ауруы, Кушинг синдромы, гипоальдостеронизм
5. ұйқы безінің аурулары — ісіктер, қант диабеті
6. жыныс бездерінің аурулары – аналық бездердің поликистозы, етеккір циклінің бұзылуы, ұрпақты болу қабілетінің бұзылуы
7. андрогендік синдромдар, мысалы хирсутизм немесе алопеция, безеу.
Эндокриндік жүйе аурулары әртүрлі белгілермен сипатталады. Дегенмен, ең жиі қайталанатындар — шаршау және жалпы әлсіздік. Бірақ эндокринологқа барар алдында дәрігерге бару керек. Медициналық сұхбаттан кейін ол тек эндокринологқа жолдама жазады. Гормондардың деңгейі қан мен зәрде тексеріледі. Емдеу сынақ нәтижелері мен диагнозға байланысты. Профилактикалық тексерулер де маңызды рөл атқарады, әсіресе отбасы мүшелері гормоналды бұзылулардан зардап шегетін болса.
Бізді алаңдатуы керек белгілер:
1. кенеттен салмақ жоғалту немесе өмір салтындағы өзгерістерге байланысты емес салмақ қосу,
2. кенеттен пайда болатын безеу, майлы немесе құрғақ тері,
3. Әйелдердегі шамадан тыс шаш (мысалы, бет, арқа, кеуде немесе бөкселер)
4. етеккір немесе ановуляторлық циклдар алдындағы тұрақты емес циклдар,
5. көңіл-күйдің өзгеруі, шаршау сезімі.
Эндокриндік жүйе — организмнің көптеген маңызды функцияларын бақылауға көмектесетін гормондар шығаратын және бөлетін бездер желісі, оның ішінде организмнің жасушалар мен мүшелерді қуаттандыратын энергияға калориясын өзгерту қабілеті. Адамның эндокриндік жүйесі 8 ірі ауа өткізгішсіз безден тұрады. Оларды ауа өткізгіш бездер деп атайды, себебі олар заттар шығарады — бұл жағдайда тікелей қанға бөлінетін гормондар. Бұл бездерге қалқанша без, гипофиз, бүтін без, ұйқы безі жатады.
Эндокриндік жүйе өсу мен дамуға, зат алмасуға, жыныстық функцияға, көңіл-күйге әсер етеді. Мысалы, қалқанша без өзінің гормондары арқылы тироксин (Т4) және трийодотиронин (Т3) арқылы организм жасушалары жұмыс істейтін жалпы зат алмасу деңгейін реттейді. Бүтін бездер адреналин мен стероидтар шығарады, олар ұрыс немесе ұшу жағдайларында әрекет ету үшін организмді жиектайды.
HGH, екінші жағынан, әлдеқайда кең сән-салтанатпен, ал бірнеше майданда бірден жұмыс істейді. HGH әр түрлі эндокринді бездердің өздері өнімділігіне де әсер етеді.
Егер гормон деңгейі тым жоғары немесе тым төмен болса, эндокриндік ауру немесе бұзылыс болуы мүмкін. Эндокриндік аурулар мен бұзылулар, егер ағза гормондарға болжанғандай жауап бермесе де пайда болады.
Эндокриндік ауруларды емдеу күрделене түседі, өйткені бір гормон деңгейінің өзгеруі екіншісінен лақтыруы мүмкін. Сіздің дәрігеріңіз немесе маманыңыз проблемаларды тексеру үшін немесе дәрі-дәрмек немесе емдеу жоспарын түзету қажет пе, жоқтығын анықтау үшін жоспарлы қан жұмысына тапсырыс бере алады.
Денсаулық пен әл-ауқатты сақтау үшін эндокриндік ауруларды табиғи емдеу әдістері бар. Бұл өнімдер сізді денсаулық пен сауықтыру жағына жылжыту үшін эндокриндік теңгерімсіздік болса да шешуші мәнге ие. Тағы бір айта кететйні жайт, осы ретте Диержан өзінің танымдық ақпараттарын да бөлісе кетті.
Бұл белгілерге мән бермеуіңіз мүмкін. Тіпті себебін басқа аурудың айналасынан іздейсіз. Алайда бұл 6 белгі эндокринді бездердің дұрыс жұмыс істемей жатқанын білдіреді. Жалпы, эндокринолог қандай ауруларды тексереді:
қалқанша безді; остеопорозды; себепсіз семіздікті; жыныстық әрекетсіздікті; бүйрек үсті безінің қалыпты қызметін; өсу гормонының артық немесе жетіспеушілігін; қант диабеті ауруын тексеріп, диагноз қоятын маман.
Десе де, бұл дерт қалай білінеді? Сізге тап осы дәрігер қажет екенін қайдан білеміз? Ол үшін мына 6 себепке назар аударыңыз.
1-белгі: АРТЫҚ САЛМАҚ
Бұл бірінші кезекте қалқанша безбен байланысты болады. Ағзадағы зат алмасуды реттейтін гормонның жұмысы нашарлайды. Салдарынан еш себепсіз семіруге алып келеді. Көпжылауықты аналық безі де артық салмақты арттыруға себеп болады. Бұл кезде май көкірек, қарын, сан мен жамбасқа жиналады.
2-белгі: САЛМАҚ ЖОҒАЛТУ
Қалқанша безінің гормондарының өнуі мен айналымы жоғарылаған кезде адам салмақ жоғалтады. Оған жегені жұқпай, керісінше ашқарақ бола бастайды. Қант диабеті де адамның салмағын жоғалтуға септігін тигізетін дерт. Егер ұйқы безі инсулинді қажетінше бөле алмаса, қант диабеті ауруы пайда болады. Бүйрек үсті безінің жетімсіздігі де эндокриноглог дәрігерге тексерілуді талап етеді. Минерокортикоидтар мен глюкокортикоидтардың өндірісі немесе секрециясы төмендеген жағдайда бүйрек үсті безінің жұмысы нашарлайды.
3-белгі: ҮНЕМІ ШАРШАУ мен АШУЛАНШАҚТЫҚ
Көңіл-күйдің бірден нашарлауы, шаршау, демалыстың болмауы – стрестен болуы мүмкін. ал егер бұл ұзаққа созылатын болса немесе қанша демалсаңыз да өзіңіздегі мазасыздыққа нүсте қоя алмасаңыз онда уақыт оздырмай эндокринолог дәрігердің қабылдауына жазылыңыз. Аурудың алдын алмасаңыз, соңы ұйқысыздық ауруына алып келеді.
4-белгі: ЖЫНЫСТЫҚ ӨЗГЕРІСТЕР
Ерлердің де, әйелдердің де жыныстық әрекетсіздігі қалқанша безі және қант диабеті ауруларының пайда болуынан дерек береді. Дереу эндокриндік ауруларды емдетпесеңіз, соңы жақсылыққа жетелемейді.
5-белгі: ФИЗИКАЛЫҚ ҚОЗҒАЛЫС
Өспей қалу немесе тым баяу өсу гипофиз гормонының жеткіліксіздігін айшықтайды. Ал беттегі өзгеріс қант диабеті дертінен дерек береді.
6-белгі: ШАШТАҒЫ ӨЗГЕРІС
Шаштың қалыпты өсу-өспеуі де эндокриндік жүйеге тікелей байланысты. Айталық, әйелдердің маңдайындағы шашы түсіп бастаса, еркек жыныстық гормондарының деңгейі жоғарылап жатқанын айқындайды.
Осыларды ескере отырып, деніміз сау болуы үшін, уақытылы өзімізге қарап, қадағалап жүрейік!