Денсаулық — зор байлық. Денсаулық адам өмірінің негізі, тірегі. Денсаулығы нашар адам қоғамға да, отбасына да жайсыз екені белгілі. Денсаулық берген мүмкіндікте ғана адам өз мақсатын жүзеге асыра алады. Дегенмен, әрбір адам өмірінде әдеттегі тіршілікпен өз денсаулығына атүсті қарап, профилактикалық тексеруді кейінге қалдырып, күнделікті маңызды мәселелермен айналысу орын алады. Осы тұрғыда ауруға әкелетін басты шарттардың бірі жұмыс орнында немесе отбасында қалыптасатын психологиялық дискомфорт. Бұл шарт адамның денсаулығына деген тиянақтылығын төмендетіп,ауруға бейімділігін арттырады. Осындай көңіл күйдегі адамның жұқпалы ауруларға қарсы тұру иммунитеті азайып, кеселге ұшырауы мүмкін. Қоршаған ортаның денсаулыққа әсері бірер сағатқа созылған шаршампаздық симптомдарынан басталып, катерлі ауруға дейін әкеліп соғуы мүмкін. Ал қасиетті кітап сүрелері қоршаған ортада адамның қонақ екенін санаға сіңіру арқылы ортамен байланыстықалыптастырып, қоршаған ортаның тұрақты дамуын қамтамасыз етеді. Күн сәулесі, қар мен жауын, жел, т.б. қоршаған ортаның тікелей әсерінен қорғайтын бірден-бір тәсіл киген киімнің табиғи құбылыстарға сәйкестігі. Медицина академиялары мен университеттерінде жастарды тоғыз жыл оқытса да педиатр мамандығы сан жағынан да, сапасынан да талапқа сай дайындалмағанын уақыт көрсетті. Қай мамандыққа да, оның ішінде дәрігер мамандығына адамның жүрек қалауы болмаса қиын. Алғашқы қанды көргеннен толқып, адам анатомиясын оқи бастағандағы қиындықтарға шыдамай, кейбір жастар оқуды тастап кетеді. Ал медицинаның өзге саласынан педиатрияның басты ерекшелігі — балалармен жұмыс істеудің қиындығында деуге болады. Балалар дәрігері болғысы келетіндердің осы мамандыққа ынта-ықыласы болуы тиіс. Баланы жақсы көру керек, бала дегенде жаны ұшып тұруы тиіс. Солай бүкіл жан-жүрегін салғанда ғана ол жақсы маман болып қалыптасады. Бұл мамандықтың осындай психологиялық та жағын ескермей болмайды.
«Баламен жұмыс істеудің қиын екенін айттым, тағы да қайталағым келеді. Медицинаның қай саласында да ең алдымен ауруға дұрыс диагноз қойғанда ғана емнің нәтижесі болады. Педиатрияның қиындығы да осында. Мысалы, ересек адам өзінің қалай ауыратынын айтады. Оны түрлі аппарат арқылы тексермей тұрып-ақ, науқас берген ақпараттардан қойылатын диагноздың кем дегенде 50 пайызын шамалауға болады. Ал бала айта алмайды ғой? Кез келген ана да баланың ауруын жеткілікті сипаттап бере алмауы мүмкін. Жақында біздің ауруханаға үш жасар бала ауыр халде түсті. Ол тамақ ішіп болған соң жата алмайды, жүре де алмайды, төрт аяқтап тұрып қалатын болған. Үш жасар бала не айтады? Осыны ойласа келе дәрігерлер баланың іш құрылысын тексеруді ұйғардық. Баланың ұйқы безіне жылауық шыққан, көлемі тым үлкен. Тамақ ішкенде ол асқазанмен сығылысады, ал бала төрт аяқтап төмен қарап тұрғанда тамақ алға лықсып, шамалы жеңілденгендей болады. Операция жасап, әлгі паразитті сылып алып тастадық. Міне, бұл педиатр болмағандықтан уақыт ұзай берген, бала қиналған, диагноз тек облыстық балалар ауруханасында ғана қойылды. Ал медициналық жоғары оқу орындарында бұрынғы дәстүрмен педиатрия факультеті болса, болашақ дәрігер 6 жыл бойы тек бала ағзасына, ауруына қатысты дәріс алар еді. Оның үстіне студенттер 2-3 курстан бастап балалар ауруханаларында тәжірибеден өтеді. Нашарлау оқитын студенттің өзі жүрегі болса баланың қиналғанын, оның емделіп қатарға қайта қосылғанын, күлгенін көргенде сәбиді жақсы көріп кетеді, сол арқылы мамандығын да сүйетін болады. Болашақ педиатр маман баланың қай аурумен қалай ауыратынын бүге-шігесіне дейін білгенде ғана ажалмен күресіп, өмірге араша бола алады» дейді бүгінгі кейіпкеріміз Құрбанов Рахматулла Абдукадирұлы. Сауран ауданының тұрғындарына таныстырғалы отырған мықты маман 1962 жылы 5 қарашада дүниеге келген. 1987 жылы Орта Азия медицина-педиатрия институтын тәмәмдап, сол педиатрия мамандығы бойынша Кентау қаласында жұмысын бастаған. Содан кейін Шорнақ ауылына келіп, ол жерде аймақтық педиатр болып, 1 жыл жұмыс атқарған. Содан соң қазіргі Жүйнек ауылына аймақтық педиатр болып орналасып, әлі күнге дейін жұмыс жасап келе жатыр. 2000 жылға дейін аймақтық дәрігер болса, сол жылдан кейін педиатрия саласында аға дәрігер болып жұмыс істейді.
Кейіпкеріміздің негізі әулетіндегілердің көбісі медицина саласында қызмет атқарады, бұл салаға өзі қызығып келген, еңбек өтілі 36 жыл.
Кейіпкеріміздің сөзін тыңдайтын болсак, қазіргі таңда медицина саласындағы өзгерістер өте зор! «Мемлекет басшысы медицина саласына ерекше көңіл бөліп жатыр, технология жоғары деңгейде дамып келеді. Мол тәжірибе жинау үшін барлық мүмкіндіктер қарастырылған. Жастарымыз түрлі оқу орындарында окып, тәжірибе жинап, практикаларға барып, медицина саласының кыр- сырларымен танысып келеді, бұл әрине бәрімізді қуантып отыр! Дегенмен де, Қазір жергілікті жерлерде жалпы тәжірибедегі дәрігер болса, бәрі түгел деген түсінік бар. Мен «жалпы медицинаны оқыту» дегенге күмәнмен қарайтынымды жасырмаймын. Бір адамның шақшадай басы бес жылда бүкіл медицинаны меңгеріп алады дегенді қалай түсінуге болады? «Екі кеменің басын ұстаған суға кетеді» деп қазақ бекер айтты ма? Менің ойымша әр нәрсенің басын шалмай, бір салаға маманданған дұрыс. Қазір жасыратыны жоқ, жоғары оқу орнының түлектері медицинаның ересектерді емдейтін өзге салалары тұрғанда, педиатрияны қалай бермейді. Оның басты себебі, бұл мамандықтың өз алдына отау тікпегенінде, яғни жеткілікті, тереңдеп оқытылмағанында болып отыр. Сондықтан аудан, моноқалалар түгіл қазір облыс орталықтарындағы ауруханаларда, емханаларда педиатр жетіспейді. Біздің облыстық балалар ауруханасы да солардың қатарында. Тәжірибелі педиатрлар өмірдің заңымен жасы келген соң, зейнеткерлік демалысқа кетіп жатыр. Емханаларда ұзыннан ұзақ кезек. Мен жыл сайын Қарағанды медицина академиясындағы түлектер жәрмеңкесіне барып тұрамын. Жастармен сөйлескенде олар да осы мәселені айтады, педиатрияға баруға тайсақтай береді. Факультет қайта ашылмағанда біз бұл мамандықты жоғалтып тынар едік. Одан балалар зардап шегер еді.
Педиатрияның қажеттігіне тағы бір себепті айтайын. Қазір балалар ауруы жиі асқынады, бұрын ересектер ғана ауыратын ауру түрлері балаларда да кездесіп жүр. Тіпті, жиілеп барады. Мысалы, өтінде, өт жолында тас бар 3-4 жастағы сәбилерге операция жасадық. Бала сары ауру секілді сарғайып кетеді. Мұны кәнігі, тәжірибесі мол дәрігерлеріміз бұрын кездестірдік деп айтпайды. Тағы басқа да аурулардың тым жасарып, балаға ауыз салғаны ойлантады. Педиатрия мұны зерттемесе, педиатр мамандар мұны асқындырмай анықтамаса, балалардың өлімі азаймайды. Бір жасқа дейінгі сәбилерді аман алып қала алмай жатамыз. Біздің облыс бойынша балалар өлімі республикалық көрсеткіштен төмен. Дегенмен, ол көңілді демемейді.
Айналдырған 5-6 жылдық үзілісте жергілікті жерлерге педиатр мамандардың жетіспейтіндігі, одан балалар денсаулығын сақтау, оны емдеу ісінің ақсағаны белгілі болды. Қазір негізгі салмақ облыстық, Қостанай қалалық балалар ауруханаларына және Рудный қаласындағы перинаталдық орталықтарға түседі. Аудандардағы, кішігірім қалалардағы ауруханалар мен емханалар баяғыдай кәнігі педиатр мамандармен қамтамасыз етілуі тиіс. Қазақта «атамдатсаң атамдат, ботамдатпа» деген сөз бар. Баланың өлімі ата-ана, бауырлары үшін ең ауыр қайғы. Ауру, мүгедек бала өсіру ата-анаға қалай қасірет болса, оны мемлекет дәрежесінде ойлау тым ауыр. Өйткені, мемлекеттің де, ұлттың да болашағы — балалар. Педиатрия сол үшін керек» деп, кейіпкеріміз өз ойын түйіндеді. Отоларинголог – құлаққа, мұрынға және тамаққа әсер ететін жағдайларды емдеуге, сондай-ақ бас пен мойынға хирургиялық араласуға маманданған дәрігер. Оториноларингология бойынша мамандар (кейде оториноларингология деп те аталады) 1896 жылдан бері ұйымдастырылып, оны Құрама Штаттардағы ең көне медициналық мамандыққа айналдырады.
Отоларинголог дәрігер болумен қатар хирург болып табылады. Бұл олардың құлақтың, мұрынның және тамақтың нәзік тіндеріне әсер ететін жағдайларды емдеуге көмектесетін операцияларды жасай алатынын білдіреді. Оториноларингологтар әртүрлі ауруларды емдей алады. Мысалы, созылмалы немесе саңырауқұлақ синусит, есту қабілетінің жоғалуы, орофарингеальды қатерлі ісік және обструктивті ұйқы апноэ. Осы әртүрлі медициналық мамандық туралы көбірек білу үшін оқуды жалғастырыңыз.
ЛОР дәрігері отоларингологпен бірдей ме?
Сіз отоларингологтар құлақ, мұрын және тамақ (ЛОР) дәрігерлері сияқты күдікті естіледі деп ойлауыңыз мүмкін. Себебі олар бірдей! Кейде отоларингологтар қысқаша ЛОР деп аталады.
Отоларинголог не істейді? Енді отоларинголог назар аударатын дене бөліктерін қарастырайық.
Құлақтар — Біздің құлағымыз есту үшін ғана емес, тепе-теңдікті сақтау үшін де маңызды. Отоларингологтар емдей алатын құлақ ауруларына мыналар жатады:
созылмалы құлақ инфекциялары, құлақ ауруы, әсер еткен құлақ балауызы, айналуы немесе айналуы, шу, есту қабілетінің жоғалуы, жарылған құлақ қалқаны.
Меньер ауруы сияқты ішкі құлақ аурулары құлақ ісіктері эстакий түтігінің дисфункциясы ортаңғы құлақ сұйықтығы отосклероз уақытша сүйек сынықтары
Мұрын — Біз мұрынды тыныс алу үшін, сонымен қатар айналамыздан әртүрлі иістерді қабылдау үшін пайдаланамыз. Отоларинголог емдейтін мұрын ауруларына мыналар жатады: аллергия, ринит, синусит, постназальды тамшы, мұрыннан қан кету
мұрын полиптері ауытқыған септум иістің бұзылуы мұрын арқылы тыныс алуды тоқтату.
Тамақ — Тамағымыздың тіндері тыныс алуға, сөйлеуге және жұтуға көмектеседі. Отоларинголог емдейтін тамақ ауруларына мыналар жатады: дауыстың қарлығуы
ауырған тамақ гастроэзофагеальды рефлюкс ауруы (ГЕРД) жұтылу бұзылыстары
вокалдық сымның бұзылуы ларингит бадамша бездер мен аденоидтарға әсер ететін жағдайлар тамақ ісіктері қорылдау ұйқы апноэ субглоттикалық стеноз сияқты тыныс алу жолдарының мәселелері
Бас және мойын — Құлақ, мұрын және тамақ ауруларын емдеуден басқа, отоларингологтар бас пен мойынға әсер ететін жағдайларға да көмектесе алады. Олар мыналарды қамтуы мүмкін:
бас немесе мойын инфекциялары
бастың немесе мойынның ісіктері
бет жарақаттары немесе деформациялар, соның ішінде реконструктивтік немесе пластикалық хирургия
қалқанша безінің жағдайы
туа біткен мойын массалары
тегін клапанды қалпына келтіру
Оториноларингологтың білімі мен оқуына қойылатын талаптар
Оториноларингологтар тәжірибе алмас бұрын жылдар бойы білім мен дайындықтан өтеді.
Мүмкін, отоларинголог кейбір жағдайларды емдеуде кейбір тұтас тәжірибелерді енгізуі мүмкін. Дәстүрлі медицина тұтас тәжірибемен қиылыса, оны интегративті медицина деп атайды. Мысалы, акупунктура және шөп медицинасы бас және мойын қатерлі ісігінің симптомдарын интегративті емдеудің бөлігі ретінде зерттелген. Сонымен қатар, медитация және акупунктура сияқты біртұтас тәжірибелер тиннитті емдеудің ықтимал компоненттері ретінде даярланады. Егер сіз емдеуге тұтас тәжірибені біріктіргіңіз келсе, бұл туралы дәрігеріңізбен талқылау маңызды. Себебі кейбір тұтас тәжірибелер нақты жағдайларға сәйкес келмеуі мүмкін немесе олар ықтимал зиянды әсерлерге әкелуі мүмкін.