Диабет — емделуі ең қиын аурулардың бірі. Ол өмір сапасын бұзып қана қоймай, адамды мүгедек ете алады. Диабет тіндерге және барлық тамырларға деструктивті әсер етеді. Бұл аурудың ауыр формалары гангренаға және аяқ-қолдардың ампутациясына әкелуі мүмкін.
Алайда аурулар өздігінен пайда болмайды. Олардың пайда болуы бейім факторлардың кешенін талап етеді. Диабеттің даму процестерін түсіну ауруды уақтылы тануға көмектеседі, ал кейбір жағдайларда оның алдын алады. Осы орайда Сауран ауданы тұрғындарына диабет туралы толық ақпаратты ұсынып отырмыз.
Диабеттің типтері
Диабеттің екі негізгі типі бар: 1-типі — инсулинге тәуелді және 2-типі — жүре пайда болған немесе инсулинге тәуелді емес. 1-типті қант диабеті ұйқы безімен инсулин гормонын өндірудің болмауына байланысты дамиды.
1-типті қант диабеті генетикалық бейімділікке байланысты дамиды: егер ауру тек әкеде болса, онда балада даму қаупі төмен (3-7%); егер анасында болса, балаға берілу қаупі 10%-дан аспайды; екі ата-анада да — аурудың балаларға берілу қаупі 70% — ға дейін артады.
2-типті қант диабеті 80% ықтималдылықпен мұра болады, тіпті егер ауру тек бір ата-анада анықталса да. Бұрын жүре пайда болған қант диабеті ересектерде жиі дамитын. Бүгінгі таңда бұл ауру балаларда диагноз қойылған жағдайлар көбейіп келеді.
Қант диабетінің дамуына әсер ететін факторлар:
артық салмақ және семіздік
эндокриндік бездердің аурулары
өткен вирустық инфекциялар
жиі күйзеліске шалдығу
дәрі-дәрмектерді жиі қабылдау
аз қозғалысты өмір салты.
Қант диабетінің симптомдары
I типті қант диабеті, әдетте, балалық шақта немесе жасөспірім кезінде көрінеді. Бұл жағдайда аурудың белгілері бірнеше күн ішінде пайда болады. Инсулинге тәуелді қант диабетімен адам диабеттік комаға түсуі мүмкін, сондықтан бұл жағдай шұғыл госпитализацияны қажет етеді. II типті диабет ұзақ уақыт бойы өзін көрсетпейді.
Не алаңдату керек:
тұрақты шөлдеу
жиі зәр шығару
әлсіздік; шаршау; көру және есте сақтау қабілетінің нашарлауы
тұрақты аштық сезімі
салмақ мәселелері
жаралар мен кесулердің баяу жазылуы
тері инфекциясы, құрғақ тері
аяқтардың ұйып қалуы; әйелдерде қынап қышуы.
Қант диабетіне күдік туындаған кезде кімге хабарласуға болады?
Эндокринолог диабетті диагностикалауға көмектеседі. Сонымен қатар, ертерек дұрыс диагноз қойылса, ауруды жеңу оңайырақ болады. Әдетте, бірқатар тексерулерден өту керек: қант құрамына зәр анализін тапсыру, глюкоза концентрациясына арналған арнайы қан тесттерінен өту және т. б.
Инсулинге тәуелді қант диабеті кезінде қандағы глюкоза деңгейін үнемі бақылау қажет болады. Арнайы тесттер мен глюкометрлер мұны үйде еш қиындықсыз жасауға мүмкіндік береді.
I типті диабет кезінде үнемі инсулинды инъекциялар енгізуге тура келеді. Сонымен қатар, диабеттің бұл типі диета, қандағы қантты төмендететін дәрілер, сондай-ақ физикалық белсенділік арқылы түзетіледі.
Қант диабетінен қалай сақтануға болады?
Бұл зұлым аурудың пайда болуына жол бермес үшін диагноз қойылғанға дейін үнемі профилактика жүргізу өте маңызды.
Қажетті іс-шаралар:
1. Белсенді өмір салтын жүргізіп, салмақты бақылау. Бұл серуендеу, гимнастикалық жаттығулар, жүзу, велосипед тебу, конькимен сырғанау болуы мүмкін. Кез келген ляззат әкелетін белсенді іс-шаралар жарайды. Диабет семіздікке тікелей байланысты. Кез келген физикалық белсенділік қандағы қанттың төмендеуіне ықпал етеді және инсулинге деген қажеттілікті азайтады.
2. Дұрыс тамақтаныңыз. Ішектің жұмысын қалыпқа келтіретін және холестеринді төмендететін тағам талшықтарының көп мөлшері бар өнімдерді ішіңіз. Мұндай өнімдерге барлық жемістер мен көкөністер, бұршақ дақылдары, сүт өнімдері, жаңғақтар және басқалар кіреді. Ұн өнімдерін, тәттілерді, макарондарды тұтынуды азайтыңыз. Тек тұтас дәнді нан жеңіз.
3. Ұйқыңызды қандырыңыз. Демалған ағзаға глюкозаның көп мөлшері қажет болмайды, сондықтан диабеттің алдын алу үшін жеткілікті ұйқы қажет.
4. Темекі шекпеңіз және стресстен аулақ болыңыз. Стресс, темекі шегу ағзаның қант диабетіне төзбеушілігін төмендетеді және қант диабетінің себептерінің бірі болып табылады.
5. Егер сіз 40 жастан асқан болсаңыз, қандағы глюкоза деңгейін бақылаңыз. Қантқа талдау жасау әсіресе толықтыққа бейім және отырықшы өмір салтын ұстанатындар үшін қажет.
Сондай-ақ, кейбір тағамдар аурудың алдын алуға көмектеседі.
Бұршақ дақылдары
Бұл ақуыз бен еритін талшықтың тамаша үйлесімі. Бұршақтарды тамаққа қосып жеу ұзақ уақыт бойы қанықтылық сезімі тудырып, салмақ пен қандағы қантты бақылауға көмектеседі. Сонымен қатар, бұршақ жүрек денсаулығына пайдалы. Сіз үрме бұршақ (фасоль), ноқат (нут) және басқа бұршақ дақылдарын жей аласыз.
Сұлы
Бұл өнімде қандағы қант пен қан қысымын төмендетуге көмектесетін бета-глюкандар бар. Сұлы майын аптасына кемінде екі рет жеңіз, тек оған қант қоспаңыз! Тағамды жеміс-жидектермен немесе даршынмен әртараптандыруға тырысыңыз.
Дәнді нан
Қант диабеті диагнозы қойылған адамдарға да құрамында көмірсу бар тағамдарды жеуге болады. Ең бастысы тағамдарды дұрыс таңдай білу керек. Дәнді нанның құрамында көптеген дәрумендер, минералдар және талшықтар бар. Органикалық қосылыстарға бай тағамды жеу қант диабетін төмендетуге көмектеседі.
Жабайы күріш
Мұндай жағдайда ақ күріштен бас тарту керек. Алайда сіз оны қоңыр (жабайы) күрішпен алмастыра аласыз. Өнімде марганец, мырыш және фолий қышқылымен бірге табиғи талшық бар.
Тәтті картоп (батат)
Тәтті картоп гликемиялық индексі кәдімгі ақ картопқа қарағанда төмен, сондықтан оны қант диабетімен ауыратын адамдарға жеуге болады. Сонымен қатар, ол ағзаға қажетті А дәруменіне айналатын бета-каротинге бай.
Жасымық
Жасымық — төзімді крахмалға бай көмірсулардың бір түрі. Оның қандағы қантқа әсері аз. Өйткені ол ағза арқылы қорытылмай, ас қорыту жолының төменгі жағындағы сау бактерияларды қоректендіреді.
Тауық еті
Бұл күш беретін таза ақуызға бай өнім. Тауық етінен түрлі тағамдар жасауға болады. Оның қайнатып сорпасын ішіңіз немесе пісіріп жеуге болады. Алайда, түрлі дәмдеуіштерді қосудан аулақ болыңыз. Сонымен қатар тауық жұмыртқасын да арагідік жеп тұруды ұмытпаңыз.
Майлы балық
Бұл ағзаға пайдалы әсер ететін ақуыз бен омега-3-тің топтасқан ортасы. Майлы балық қандағы қант деңгейін бақылауға ғана емес, сонымен қатар дене бітімі мен әл-ауқатын сақтауға көмектеседі.
Сонымен қатар мына көкөністерді де жеуге кеңес береміз:
шпинат;
брокколи;
болгар бұрышы;
цуккини;
балдыркөк;
түсті қырыққабат;
ақ қырыққабат;
сәбіз;
қызыл пияз;
қызанақ.
Бұл көкөністердің барлығында дерлік глюкоза жоқ. Кейбіреуінде оның ең аз ғана мөлшері бар. Бірақ олар табиғи талшықтарға, минералдар мен дәрумендерге бай. Олар денені қанықтыруға көмектеседі. Жүректі, тамырларды нығайтады, терінің және бүкіл денеге пайдалы әсер етеді.
Жемістер мен жидектер сіздің күнделікті рационыңызда болуы керек. Олардың құрамында табиғи талшық көп. Сонымен қатар қандағы қантты бақылайды. Лимон, өрік, алма, көкжидек, қарақат, таңқурай, шие секілді жеміс жидектер қант диабеті кезінде өте пайдалы.