Адам денсаулығы – қоғам байлығы, әрбір адам өз денсаулығының мықты болуы жолдарын қарастыру керек. Дені сау адамның еңбекке әрқашанда құлшыныспен кіріседі. Ұлтымыздың болашағына қауіп төндіріп отырған наша, арақ, темекінің келтірер зияны ұшан теңіз. Осы орайда Сауран аудандық емханасының мамандары аудан тұрғындарына ескерту жасайды.
Есірткі — бұл адамның көңіл — күйін, сана — сезімін, мінез — құлқын бұзатын қауіпті, тыйым салынған химиялық зат. Ол адамның есін алып, құмарлық желігіне ұшыратады, есірткісіз өмір сүре алмайтын бейшара халге жетеді. Есірткінің негізгі түрлеріне:
апиын, кокаин, көкнәр, гашиш, марихуана жатады. Мұның барлығы адам ағзасына өте зиянды. алғашында дәмін көруге үйретеді де, кейін өзіне тәуелді етіп қояды, табылмаған жағдайда ұрлыққа, адам өлтіруге дейін барады. Есірткінің 25 пайызы Ауған елінен келеді екен. Есірткі өлім тамшысы. Нашақорлық пен темекі аздырар адам баласын. 3 желтоқсан әлемдік СПИД пен күрес күні болып жарияланған. Есірткіге көбінесе 16 — 25 жас аралығындағы боз бала мен бой жеткендер ұшырасады. Спид — тің жұғу жолдары. Ерте жыныстық қатынаста болғанда, ауыру адамнан сау адамға қан құйғанда, пайдаланған шприцті қолданғанда жұғады.
Темекінің адам ағзасына кері әсерін тигізетін 4 ережесі
1. ашуланшақ, зейіні, есте сақтау қабілеті төмендейді.
2. Никотин, шайыр, күйе миға барып жабысады да ұйқы жүйесі бұзылады.
3. жүрек, қан айналымын, асқазан, өкпе мүшелерін зақымданады.
4, қызық көрушілік пен еліктеушіліктен пайда болады. Дені сау ұрпақ болу үшін:
1 Спортпен айналысу керек
2. Салауатты өмір салтын ұстану
3. Дұрыс дәруменді тағамдармен тамақтану
4. Жеке бас тазалығын сақтау
5. Өзін-өзін сыйлау таза ауада болу
Өкінішке орай, қазіргі заманда нашақорлық туралы жиі еститін болдық.
Бұл – қазіргі қоғамның ең өзекті проблемаларының бірі болып отыр. Бүгінгі таңда, есірткіні ғаламтордан немесе түнгі клубтардан оңайшылықпен сатып алуға болады. Әдетте, алғашқы кезде сатушы есіркіні тегін ұсынады, ал тәуелділік пайда болған соң, көп ақша талап ете бастайды. Сондықтан, нашақорлар жаңа дозаға қол жеткізу үшін ұрлық немесе тонау сияқты қылмыстық әрекеттерге баруға мәжбүр болады.
Себептері
Нашақорлық жастардың есірткіге деген қызығушылығынан басталады. Іші пысқан немесе жаңа эмоция сезінгісі келген жасөспірім, бір рет дәмін татып көрген соң, бұл әсерді тағы да сезінгісі келеді. Осылайша, тәуелділік туындайды. Жақын адамдардың тарапынан махаббат пен жылулықтың болмауы және ата-ана мен бала арасындағы түсінбеушілік, осы дертке әкелуі мүмкін. Жас балалар есірткінің көмегімен, жанұядағы проблемалардан және жағымсыз эмоциялардан арылғысы келеді. Депрессия, бақытсыздық, мазасыздық және өз күшіне сенбеушілік секілді белгілер өз-өзін төмен бағалайтын және басқаларды өзінен жоғары санайтын адамдарға тән. Олар ештенеге қызығушылық танытпай, тұйық өмір сүреді. Ішкі ауруын басатын жолдарды іздеу барысында алкоголь, есірткі сияқты «көмекшілер» сахнаға шығады.
Зияны
Жүйке жүйесі, жүрек және бауыр қатты зардап шегеді. Ұзақ уақыт пайдалану ішкі ағзалардың жұмысын бұзады. Есірткіні қабылдауды тоқтатқаннан кейін депрессия, қатты шаршау және ұйқышылдық басталады. Ағзаны қалпына келтіру үшін уландырғыш затты қайтадан қолдану керек болады. Нашақордың өмірі түбегейлі өзгереді. Ол өтірікші, дөрекі, қатал және өзімшіл адамға айналады. Бірте-бірте оның ойлау қабілеті төмендейді. Достарының сенімін жоғалтып, жақындарынан айырылады бастайды. Жанында тек өзі сияқты нашақорлар ғана қалады. Кезекті «дозаға» ақша табу үшін кез-келген әрекетке баруға дайын, тіпті адам өлтіруі де мүмкін. Зерттеулерге сәйкес, нашақорлардың жартысынан көбі – қылмыскерлер.
Күресу жолдары
Нашақор адамдардың туыстары, науқасты дәрі-дәрмектердің көмегімен емдеуге тырысады. Алайда, бұндай дәрілердің құрамында есірткі компоненттері болуы мүмкін. Бұл жағдайда ем сәтті аяқталмайды, өйткені, бір есірткі екіншімен ауыстырылады. Сондықтан, оларды үй жағдайында емдемей, арнайы емдеу мекемесіне апарған жөн. Наркологтар бұл ауруды емудеудің жаңа тиімді әдістерін іздеуде. Нашақорлықпен күресу – қиын және ұзақ процесс, оны жеңу үшін науқас және оның отбасы барлық күш-жігерін салуы керек.
Нашақорлық – есірткі заттарына паталогиялық құмарлық. Нашақорлық– бүкіл қоғамның қасіреті, болашағымызға қауіп төндіріп тұрған індет. Нашақорлыққа көбінесе жасөспірімдер шалдығады, алайда осы кезде ересектер арасында да есірткінің тұзағына түсіп қалған адамдар көбейіп келеді. Нашақорлық–жеке тұлғаның толық бұзылуы. Нашақорлықты емдеумен айналысатын мамандар оны «биопсихоәлеуметтік рухани» бұзылыс деп атайды. Яғни есірткіге тәуелді адам бірте-бірте өзін-өзі сыйлауды жоғалтады: өзінің адамгершішік қасиеттерін жояды, психикасы қалыпты болмайды, достарынан, отбасынан айырылады, мамандық ала алмайды және қоршаған адамдарға, өзіне зиян келтіреді.
Қазіргі қоғамда есірткінің зияны қаншалықты зор екенін білмейтіндер аз. Бірақ соған қарамастан, көптеген ерлер мен әйелдер бұл заттарды өздерін және денсаулығын бұзу арқылы пайдаланады. Сонымен қатар, есірткінің зияны орасан зор және қабылданған заттың түріне байланысты емес. Жеңіл есірткі жоқ. Олардың барлығы денеге орны толмас зиян келтіреді. Есірткінің басты қауіптілігі-олардың барлығы тәуелділікті тудырады, оларды қайта-қайта қолдануға деген құштарлық. Сонымен қатар, нашақор есірткінің зияны қандай болуы мүмкін екендігі туралы ойланбайды. Ол олардың соқыр құлына айналады.
Есірткіге тәуелділік Физикалық деңгейде де көрінеді. Есірткі болмаған кезде нашақордың жағдайы күрт нашарлайды, құсу, жүрек айну, ішкі ағзалардың бұзылуы пайда болады. Бұл жағдай сынғыш деп аталады. Бірте-бірте есірткі адамның жүйке жүйесін бұзады, миын бұзады. Бұл нашақордың мінез-құлқына әсер етеді. Ол қоғамдық және кәсіби өмірден өшеді, оны басқа ештеңе қызықтырмайды. Оның барлық ойлары есірткінің басқа бөлігін қайдан алуға болатындығымен ғана айналысады. Бұл есірткі қабылдайтын адамның деградациясына, оның жақын адамдарына, жұмысына немесе оқуына немқұрайлы қарауына, өмірге деген қызығушылықтың болмауына байланысты. Осылайша есірткінің зияны нашақордың жақын ортасына да таралады. Оның өзі ақша таба алмайтындықтан және есірткі арзан емес болғандықтан, олар ақшаны кез-келген жолмен, тіпті заңсыз жолмен алуға мәжбүр. Содан кейін үйден ақша, заттар мен құндылықтар жоғала бастайды. Сонымен қатар, дозаны уақытында қабылдамаған нашақор агрессивті болып, айналасындағыларға қауіп төндіреді. Көбінесе нашақорлар ұрлық, тонау, есірткі сату және сақтау, жезөкшелік, кісі өлтіру сияқты қылмыстарға қатысады. Есірткінің зияны адамның физикалық әл-ауқатына да таралады. Денеге енгізудің түрі мен әдісіне қарамастан барлық есірткілер дененің жүйке және иммундық жүйелеріне, жүрекке, бауырға, өкпеге әсер етеді. Бұл әсер соншалықты күшті, бұл нашақордың өмір сүру ұзақтығын айтарлықтай қысқартады. Егер есірткі ретінде бензин немесе желім қолданылса, онда адамдар үш – төрт айдың ішінде ақыл-есі кем болады. Қарасора жейтіндер үш-төрт жыл ішінде нашарлайды.
Морфин қабылдаған кезде адамдар екі-үш айдан кейін адам кейпінен айырылады, өздеріне күтім жасауды тоқтатады, өмірлік мүдделері мен құндылықтарын жоғалтады. Кокаинді қолдануды бастағандар төрт жылдан аспауы керек. Көбінесе олар мұрын септумының жұқаруынан өледі, бұл өмірге сәйкес келмейтін қан кетуге әкелуі мүмкін. Жүректің жарылуынан болатын өлім-жітім сирек емес. LSD қолданған кезде нашақор кеңістікті шарлау қабілетін жоғалтады. Көбінесе адамдар өздерін ұшып бара жатқандай сезінеді, сондықтан олар биіктіктен секіріп, апатқа ұшырайды.
Сонымен, барлық нашақорлар ұзақ өмір сүрмейді. Есірткінің түріне байланысты олар өледі немесе аурудан немесе қолдарын өздері қояды. Нашақорлардың 60% – дан астамы есірткіні қолданудың алғашқы екі жылында өз-өзіне қол жұмсауға тырысатыны белгілі. Көбінесе нашақорлар артық дозаланудан, пневмониядан, созылмалы бауыр жеткіліксіздігінен қайтыс болады.
Нашақорды дәл анықтауға болатын белгілер бар. Ол терінің бозаруымен, қатып қалған, мимикасыз бетімен, мұрнының үнемі бітелуімен, жиі түшкіруімен және есінеуімен, ұйқының бұзылуымен, ұйқысыздықпен, қолдың дірілдеуімен, сынған тамырлармен, жарықтың өзгеруіне жауап бермейтін әдеттен тыс тар немесе кең оқушылармен сипатталады. Егер мұндай белгілер жақын адамда байқалса, есірткіге тәуелділікті емдеу үшін шұғыл шаралар қабылдау қажет.
Есірткілер немен қауіпті?
Есірткілерді тұтыну психикалық және тәндік тәуелділікке, адам тұлғасының кейде азғындалуға дейін өзгеруіне, денсаулығының нашарлауына (ауруларға және асқынуларға) әкеліп соғады және өміріне қауіп төндіреді.
Есірткі тұтынатын жасөспірімдер мен жастар өздерін қоғамға және Заңға қарсы қояды, олардың болашағы жоқ. Нашақорлыққа шалдыққан науқас өмірінің орташа ұзақтығы 2-3 жыл.
Нашақорлық қоғам дерті. Нашақорлықпен күресуге жалғыз адамның шамасы келмейді. Бұл жерде заң сақшылары нарколог мамандар, ата-аналар және сіздер мен біздер әрбір Қазақстан азаматы шетте қалмау керек. Ғасыр дертімен күресу керек. Дүниедегі ең қымбат нәрсе ол сенің өмірің. Сенің өмірің ол өз қолыңда.
Олай болса достар, денсаулығымызға зиян келтіретін нәрселерден, жаман әдеттерден аулақ болайық. Адам баласының жаман әдеттерден аулақ болуы ол өзін-өзі тәрбиелей білуі, өз денсаулығын қорғай білуі, адамдық қасиетін жоғалтпауы деп есептеймін. Біздің тәуелсіз мемлекетіміздің тірегі болатын ол қазіргі жас ұрпақ, сол мемлекетімізді биік шыңдарға жеткізу, халқына қызмет ету тек қана дені сау жастарымыздың қолынан келеді.
Нашақорлық туралы қаншама айтылып, көрсетіліп жүрсе де, оның азаймағаны рас. Сондықтан бұл дертпен жалғыздықта күреспей, ел болып,халық болып біріге күрессек ғана оның алдын ала аламыз. Нашақор жандардан дүниеге дені сау перзент келуі екі талай, себебі есірткі дүние есігін әлі ашпаған,іште жатқан сәбидің ағазаларың улайды, сондықтан жастар ойланайық, болшақ ұрпағымыздың өміріне балта шаппайық.
Нашақорлыққа қарсы күрес жүргізу,оның алдын алу — біздің қолымызда, себебі біздер жаңа дәуірде елімізді сақтайтын жігерлі, мықты, денсаулығы зор ұрпақ жалғастыратын қазақ елінің салауатты ұрпағымыз. Кішкентай ғана аз ғұмырымызда тұңғиық түбіне батпай, ата-бабаларымыз бізге аманат еткен тәуелсіз еліміздің көк туын төмен түсірмей, біріге көкке көтерейік.
Айта кетейік, есірткі мен нашақорлыққа қарсы алдын-алу жұмыстарын атқару, жастар арасында салауатты өмір салтын қалыптастыру, үгіт насихат жұмыстарын жүргізу, еліміздің болашағы — жастарды нашақорлық індетінен аластату барлық мүдделі органдардың міндеті.