Дерматомикоз – шашты, теріні, тырнақты, аяқты, шаптың маңайындағы теріні және бетті зақымдайтын микозды жұқпа.
Ол халық арасында «Теміреткі» деген атпен белгілі. Терінің микозды ауруы (микоздар немесе дерматофития) – адамның терісіне ауру тудыратын микроскопиялық саңырауқұлақтардың енуінен пайда болатын жұқпалы ауру. Олар табиғатта кең таралған. Қазіргі уақытта адам терісінің жұқпалы ауруын тудыратын 500 түрі белгілі. Адамдар мен жануарлардың дерматомикоздары ветеринарлық және әлеуметтік-медициналық ең өзекті мәселе. Қазіргі уақытта бұл мәселеге ерекше көңіл аударылуының себебі – жұқпаның өте жылдам жұғуына және таралуына байланысты.
Дерматомикоздармен көбінесе балалар ауырады, аурушаңдық деңгейі жылдың күз-қыс мезгілдерінде көтеріледі.
Ауру көздері науқас адамдар және үй жануарлары болып табылады (ірі қара малдар, мысықтар, иттер). Теміреткімен ауырған үй жануарларынан және ауру қоздырғышымен залалданған әртүрлі қоршаған ортадағы заттардан жұғады. Мысықтар жүндерімен микоздың қоздырғыштарын үйге әкеледі. Үй жануарларын лас, қараңғы, тар қораларда ұстағанда олардың арасында дерматомикоз ауруы кең таралады. Ауру қоздырғыштары жануарлардың жүндерімен, тері қабыршақтарымен қора-жайдың еденіне, қабырғасына, төсемшелеріне, малдардың күндізгі тұрағына түседі.
Жұғу жолдары:
– Қатынастық-теміреткінің қоздырғыштарын жұқтырған науқастардың тері қабыршақтары, шаштары, жануарлардың жүндері арқылы жұғады;
– Тұрмыстық-теміреткінің қоздырғыштарымен залалданған науқастардың бас киімдері, төсек жамылғылары, тарақтары, қайшылары және қолданыстағы тағы да басқа заттары жұғады.
Дерматомикоздарды немесе теміреткіні жұқтырмау үшін:
– Үй жануарларын ұстағаннан кейін қолды мұқият сабындап жуыңыздар;
– Сүлгі мен жамылғыларын жиі-жиі жуып,үтіктеп отырыңыздар; – Тарақтарыңызды үнемі таза ұстап, іш және бас киімдеріңізді, тарақтарыңызды басқа адамдардың пайдалануларына жол бермеңіздер; – Шаштаразға, спорт залына барғаннан кейін міндетті түрде душ қабылдап немесе моншаға түсіңіздер;
– Дерматомикозбен ауырған үй жануарларын далаға тастамаңыздар; – Балаларыңыздың кезбе иттермен және мысықтармен ойнауына жол бермеңіздер; – Мысықты немесе итті асырауға алу алдында, оларды аумақтық ветеринарлық дәрігерге тексертіп, алыңыздар.
Аурудың алғашқы белгілері пайда болғанда өздіктеріңізден ем қолданбай бірден дәрігерге қаралыңыздар.
Дерматомикоз ауруын алдын алу үшін:
• ешқашан бөгде адамның киімін, бас және аяқ киімін пайдаланбау;
• сүлгіні және төсек жабдықтарын ыстық суда жиі жуу, ыстық үтікпен міндетті түрде үтіктеу;
• тарақты таза ұстап, басқаларға қолдануға бермеу;
• санитариялық қағидаларға сай профилактикалық заласыздандарылу жұмыстары жиі жүргізіліп тұратын моншаларға, сауналарға, жүзу бассейндеріне және спортзалдарға бару;
• үйге қаңғырған мысықтар мен иттерді кіргізбеу, жануарлармен қарым-қатынастан, құм алаңдарында ойыннан кейін қолды мұқият жуу;
• ата-аналары балаларына қол жуу қағидаларын үйрету, қаңғыбас жануарлармен ойнамауды ескерту;
• үй мысықтары мен иттерде аурудың алғашқы белгілері пайда болысымен-ақ, оларды емдеу үшін ветеринариялық дәрігерге көрсету.
Егер денеңізде аурудың белгілері, атап айтқанда денеңізде қабыршақтанған қызыл дақты, шашыңыз сынып, түсе бастағанын байқасаңыз, дереу тұрғылықты дерматолог дәрігерге қаралыңыз.
Аурудың көзі — ауырған адамдар және жануарлар болып табылады. Бұл аурулар микроспория және трихофития түрінде кездеседі.(Теріні зақымдайтын саңырауқұлақ инфекциясы). Дерматомикозбен көбіне 14 жасқа дейінгі балалар ауырады.
Дерматомикоз ауруының клиникалық белгілері:
— терінің бұзылуы, көкшіл-құрғақ түзіліп, кейіннен оның үлкеюі (қабыршақтануы);
— бастың шаш орналасқан бөлігінің тақырлануы
Дерматомикоз ауруларының қоздырғыштары ауру адамнан сау адамға мына жолдар арқылы беріледі:
• ауырғандардың (аяқ-киімін, киімдерін, төсектерін, сүлгілерін т.б.) заттарын ортақ пайдаланғанда;
• жуынатын бөлменің, монша, жүзу бассейнінің, спорт залдарының едендерінен, тұрмыс заттарды пайдаланғанда;
• маникюр және педикюр құралдары дұрыс өңделмегенде;
Алдын алу ережелерді сақтау қажет:
• иесіз мысық және иттермен ойнамаңыздар;
• жануарлармен қатынасқаннан кейін қолды сабындап жуыңыздар;
• ешқашан басқа адамның бас киімін, киімдерін кимеңіз және төсектерін пайдаланбаңыз;
• шаштараздан шаш қиғаннан кейін басты сабындап жуыңыз;
• барлық кезде жинақы таза жүріп, дер кезінде аптасына бір рет моншаға барыңыз;
Егер сіз осы аурудың симптомдарына күдіктенсеңіз, онда мына шараларды орындау қажет!
1.Сау адамдарды, аурудан (баланы балабақшаға немесе мектепке баруды тоқтату) оқшаулау керек, себебі қоршаған ортаға өте жұқпалы ауру болып табылады;
2.Дененің басқа бөлімдері зақымданбауы үшін, ошақты сулауға, ванна немес душ қабылдауға болмайды;
3.Өздігімен ошақты (әртүрлі маймен, кремдермен немесе басқада заттармен жағуға) емдеуге болмайды;
4.Өздігімен ем қабылдамай, бірден дерматолог-дәрігеріне, мүмкіндігінше науқаспен қарым-қатынаста болған адамдарды медициналық тексеру керек.
Дерматомикоз – саңырауқұлақинфекциясы болып табылады. Бұл теріауруын адам денесінде паразиттік ететінсаңырауқұлақтар тудырады. Саңырауқұлақтар теріге тілімдер жәнеашық жаралар арқылы еркін енеді. Осы саңырауқұлақ ауруы зақымдалған денебөлігін деформацияға әкеледі.
Көбінесе аяқпен қол білегі зардап шегеді. Бұдан басқабұл ауруға тән белгілердің бірі шашқұрылымының өзгеруі және оның түсуі, сондай-ақ тері жабындысыныңжарықшақтануы болып табылады. Ылғалдылығы жоғары жерлерсаңыраулықтың көбейі үшін қолайлы орта. Сол себепті онымен көбінесе жиі терлейтін аяқ табандары зақымдалады.
Науқас адаммен байланыс жасағанда, ауру мысықтан, иттен және басқажануарлардан жұқтырады. Көп жағдайданауқаспен байланыс жасағанда немесезақымдалған заттарын пайдаланғанда: аяқкиім, монша кілемдері, сүлгі арқылыжұқтырады. Статистикалық мәліметбойынша науқастар көбінесе ортақбассейндер, сауналар, спортзалдардажұқтырғаны белгілі болып отыр.
Саңырауқұлақ ауруларының белгілерібайқалған кезде тез арада медициналықкөмекке жүгіну қажет. Микоздың емдеуі, олардың жіктелуіне қарамастан, дәрігердіңқатаң қадағалаумен жүзеге асырылуы тиіс. Егер отбасы мүшелерінің біреуідерматомикозбен ауырған жағдайда жекебас гигеналық ережелерді қатан сақтау керек.
Жас ерекшеліктері бойынша көбінесебалалар жұқтыруға бейім келеді. Сондықтан балаларды ерте жастан денежәне үй тазалығын сақтауға үйрету қажет. Балалармен түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, оларға бұралқы мысықтар мен иттерді ұстауға тыйым салыңыз!
Дерматомикоз – терінің үстіңгі қабатын зақымдайтын саңырау¬құ¬¬лақ инфекциясы: трихофития, миꬬ¬р¬спория және т.б түрі жатады. Бұл ауру түрлерінің қоздырғышы мен кө-ріністері әртүрлі болып келеді. Пବ¬¬¬¬тологиялық процесс көбіне тері қа¬баты мен шаш арасына тарайды. Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау де¬партବ¬¬¬ментінің басшысы Қасымхан Алпыс¬байұлының айтуынша, оны мы¬¬¬¬сық¬¬¬¬тар мен иттерден, сондай-ақ ауру адам¬дардан жұқтыру ықти¬малдығы жғары. Инфекция науқас адаммен, жануармен тікелей немесе жанама байланыста болғанда, қол алысу, ж嬬¬¬ке заттар (киім, аяқкиім, тарақ, сүлгі¬лер және т.б.), ортақ заттар (кі¬таптар, қаламдар, жиһаздар, ойын¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬шықтар және т.б.) арқылы берілуі мүмкін.
«Тегіс теріде дөңгелектенген а鬬¬қын шекарасы бар, шеті көтерілген қабыну дақтары пайда болады. Зବ¬қымданған ошақтың ортасында құ𬬬¬¬¬¬ғақтанған қабыршықтар болуы мүмкін. Бас терісінде шаштың түсуі мен терінің қабыршақталуымен бірге жүретін бөртпе пайда болады. Ау¬рудың инкубациялық кезеңі 1 ап¬тадан 1 айға дейін жалғасады. Де𬬬мат¬¬¬микоз халық арасында кең та¬ралған. Науқастың көбі өз ауруына мән бермейді, басқаның денсау¬лығына қауіп төндіре отырып, мон¬¬шаға, бассейнге, спорт залға, шаш¬тବ¬¬разға барады. Осы тұста ко쬬¬¬¬¬¬-м󬬬¬¬¬налдық және сауықтыру ме¬ке¬м嬬лерінің қызметкерлері келу¬ші¬¬¬¬ле𬬬дің арасында инфекция-ның таралу қаупін болдырмайтын қауіпсіздік шараларын сақтауға тиіс», – дейді департамент бас¬шысы.
Эпид嬬¬¬млогтер балалар ұйымдарында де𬬬мବтомикоздың алдын алу үшін диа㬬¬¬¬нозды ерте анықтау, науқасты оқ¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬шау¬¬лау, уақытылы емдеу мен жеке гигиена ережесін қатаң сақтау ма-ңызды екенін айтады. Мамандар қала тұрғындарын тек санитарлық тәртіпке сай профилактикалық за¬ла묬¬сыздан¬¬¬дыру жұмысын жиі жүр¬гізіп отыратын монша, жүзу бас¬сейні және спортза묬дарға бару қବ¬¬¬¬¬¬жеттігін ескертеді.
«Ата-ана балаға қол жуу тәртібін үйретіп, қаңғыбас жануарлармен ойнамау керегін ескертуге тиіс. Ау¬рудың алғашқы белгілері пайда бо¬лысымен-ақ, үйдің ит-мысығын е쬬¬деу үшін ветеринар-дәрігерге көр¬сету қажет. Ауру анықталған ке第¬¬¬¬¬де оның таралуын болдырмас үшін отбасы мү¬¬шелерін, сондай-ақ науқаспен жа¬қын болған барлық адамды тексеру керек. Егер тері мен бас терісінде бөрт¬¬¬¬пе байқасаңыз, дер кезінде диагноз қою және тиісті ем алу үшін дермବ¬тологтің көмегіне жүгінуді ұсы¬нବмыз», – дейді Қа¬сы쬬¬¬¬¬¬¬хан Ал¬пыс¬байұлы.
Ал дерматолог Жанна Әбсеева тері ауруларын тасымалдауда қазіргі бьюти-сфераның айтарлықтай үлесі бар екенін айтады. Космет¬¬¬¬¬логия¬¬¬лық орындарда тері ауруларын жұқ¬¬-тырып алған жағдайда, 3-4 аптаның кө¬¬лемінде теріде қызару немесе ты𬬬¬¬нақтың арасында дермବ¬¬¬тол¬¬гиялық өзгерістер байқалатын кө¬рінеді.
«Дерматомикоз – терінің зақы쬬дануы. Ол көбіне 60-70 жастан ас¬¬¬¬қан адамдарда жиі кездесіп жатады. Басты себебі – организмнің ауруға қарсы тұруының төмендеуіне ба鬬¬¬ланысты. Қазір дерматомикоздың жастарда да жиі кездесетінін көріп жүрміз. Әсіресе, маникюр, педикюр жасату барысында залалсы第¬¬дан¬¬¬дырылмаған препараттар пайдବ¬¬лан¬¬ған кезде шартты потогенді саңы¬¬¬¬ра󬬬¬¬құлақтық аурулар пайда болады. Үй жануарынан да микробтық ауру жұғады. Инфекциялық ауруларды таратушы кісімен жанасқаннан к嬬¬¬йін теріде айқын белгілер 2-3 аשּׁ¬тବ¬дан кейін көрінеді. Көбіне, бବлалар мен жасөспірімдер дермат¬мико第¬¬дың трихофития түрінен за𬬬дап шегеді. Қазақта баласына «темірет¬¬¬кі» шы¬¬¬ғыпты деп айтып жа¬тады ғой. Осы-ның барлығын ту¬дырушы – саңы¬¬¬¬¬ра󬬬¬құлақтар. Мұндай тері аур󬬬¬лары 7-8 және 10-11 жастағы балବларда ас¬¬¬қынады», – дейді маман.
Дерматомикоздың тырнақ пен табан астына шығатын түрлері де бар. Бұл көп жағдайда 60 жастан асқан ересектерде кездеседі. Мବман¬¬¬ның сөзінше, егде жастағы ада쬬¬¬¬¬¬¬¬дар жалпы иммундық әлсіреу басталған уақытта қоғамдық орын¬дарда тері ауру¬ларымен қатар, өзге де қауіпті дертті жұқтырып алуға бе¬йім келеді.
«Дерматомикозға шалдыққан адам ең алдымен жеке бас гиги嬬нବ¬сын сақтап, отбасы мүшелеріне жұқ¬¬тырып алудан сақ болуы керек. Егер балада микроспориялық ауру болса, науқасты міндетті түрде оқ¬¬шаулау маңызды. Өйткені осын¬¬дай жағдайда аурудың басқа балаларға жұғып кету қаупі жоғары. Дененің бір бөлігіне ғана емес, барлық жері¬не қаптап кетуі әбден мүмкін. Мұн¬дай жағым¬сыз жайттарға тап болмас үшін дұрыс тамақтануды қолға алып, жеке бас гигиенасын сақтауға кеңес беремін. Егер инфекциялық ауруларға бейім болып келсеңіз, ви¬рустардың өр¬¬шитін маусымында өзіңізді көпшілік орыннан оқшау¬лап, барынша им¬мунитетті көтеруге тырысыңыз. Егер моншаға баратын болсаңыз, өзіңіздің жеке аяқ¬¬киі-міңіз бен гигиеналық заттар¬¬ды қоса алып жүргеніңіз аб¬зал», – деп түйді дерматолог.
Жас зерттеушілер қатерлі ісік ау¬руларының шамамен 14 пайызы елі¬міздегі тері қатерлі ісігіне жатବтынын анықтаған. Ал дәрігерлер тері ауру¬¬лары байқалған жағдайда үй жағ¬¬дайында емделмей, бірден білікті де𬬬¬матолог маман¬¬дардың кө¬¬мегіне жүгінуге кеңес береді.
Г.КАЛЖАНОВА.